Trwa budowa lapidarium we Wronkach [FOTO]

"(...) Pamiętajmy o pomnikach przeszłości, które dziś są naszym wspólnym dziedzictwem – o rozrzuconych po Polsce zaniedbanych cmentarzach żydowskich, rosyjskich, ukraińskich, niemieckich i innych, o opuszczonych synagogach i cerkwiach. Nie pozwólmy zniknąć z powierzchni ziemi tym znakom życia i wiary".

W ciągu ostatnich kilku lat na terenie gminy Wronki odnowiono dawne cmentarze: ewangelickie w Chojnie, Popowie i Wartosławiu, żydowski w Wartosławiu i choleryczny w Nowej Wsi. Mieszkańcy naszej gminy z troską i zrozumieniem pochylili się nad dawnymi miejscami pochówku współmieszkańców innych wyznań. Praca i zaangażowanie osób prywatnych, organizacji oraz firm w poszczególne projekty-cmentarze zaowocowały miejscami, które na nowo wpisały się w kulturową przestrzeń naszej gminy. Nieistniejące cmentarze żydowskie to ostatnie z miejsc we Wronkach o którym powinniśmy przypomnieć i pamiętać.

Historia wronieckich Żydów sięga roku 1507. Przez ponad cztery wieki społeczność żydowska wpisywała się w historię naszego miasta - wiemy gdzie mieszkali, jak żyli, czym się zajmowali i jakimi byli sąsiadami. Kres wspólnej historii przyniósł październik 1939 roku, gdy okupanci hitlerowscy zmusili wronieckich Żydów do opuszczenia miasta. Dalszym krokiem niemieckich okupantów była likwidacja dwóch istniejących we Wronkach cmentarzy żydowskich. Kamienie nagrobne zostały pocięte i wykorzystane do budowy chodnika (zbudowano z nich krawężniki) na ul. Szkolnej w Nowej Wsi k. Wronek.

W roku 2009 i 2011 roku, podczas prac remontowych wydobyto z ziemi ponad 900 części żydowskich kamieni nagrobnych (macew). Macewy z wronieckich żydowskich cmentarzy są jednym z największych zbiorów tego typu w Polsce. W kwietniu i maju 2013 roku w ramach zajęć resocjalizacyjnych grupa 8 skazanych z Zakładu Karnego we Wronkach oczyściła i w większości skompletowała pocięte tablice nagrobne. Dzięki współpracy z Uniwersytetem A. Mickiewicza Katedrą Studiów Azjatyckich, podczas dwudniowych warsztatów-praktyk studenckich, macewy zostały zinwentaryzowane i skatalogowane; została także wykonana pełna dokumentacja fotograficzna.
25 czerwca 2013 roku powołane zostało Stowarzyszenia "Lapidarium Żydowskie we Wronkach", którego celem jest stworzenie lapidarium, czyli miejsca złożenia macew. Lapidarium w swym założeniu ma być ekspozycją kamieni nagrobnym o charakterze muzealno-edukacyjnym wpisaną w naturalne otoczenie dawnego cmentarza żydowskiego na wronieckim Zamościu. 15 stycznia 2014 roku pomiędzy Gminą Wronki, a Stowarzyszeniem została podpisana umowa użyczenia części działki nr 2950 przy ul. Zacisze na osiedlu Zamość z przeznaczeniem na budowę lapidarium macew.

W celu pozyskania funduszy na budowę lapidarium Stowarzyszenie "Lapidarium Żydowskie we Wronkach" złożyło wniosek o pomoc finansową na operacje z zakresu Małych Projektów w ramach działania "Wdrażanie lokalnych strategii rozwoju" objętego Programem Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007-2013 z udziałem środków Europejskiego Funduszu Rolnego na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich. Wnioskowany projekt obejmował budowę ekspozycji macew z obeliskiem i tablicami informacyjnymi bez ogrodzenia terenu. Przedłożona dokumentacja pozwoliła na zakwalifikowanie projektu do realizacji. W dniu 6 sierpnia w Urzędzie Marszałkowskim Województwa Wielkopolskiego w Poznaniu została podpisana umowa na podstawie której przyznane zostały środki w wysokości 50 tys. zł.

Stowarzyszenie otrzymało także pomoc ze strony Rady Miasta i Gminy Wronki, która podjęła decyzję o sfinansowaniu dokumentacji budowlanej lapidarium.

W dniu 14 sierpnia Starostwo Powiatowe w Szamotułach wydało pozwolenie na budowę i zatwierdziło projekt budowlany lapidarium macew na ul. Zacisze. W dniu 2 października 2014 r. rozpoczęliśmy budowę lapidarium macew. Na wstępie wykonane zostały prace przygotowawcze (wycinka drzew stojących w miejscu planowanych kwater oraz wyrwanie korzeni). Wykonanie lapidarium zostało zlecone firmie "Panderoza" z Popowa w ramach zawartej Umowy. W pracach, w ramach wolontariatu, bierze także udział grupa ośmiu osadzonych z Zakładu Karnego we Wronkach. Skazani pracują w ramach zawartej w dniu 30 września br. umowy pomiędzy Zakładem Karnym we Wronkach, a Stowarzyszeniem „Lapidarium Żydowskie we Wronkach”.
W dniu 6 października 2014 r. rozpoczęły się prace budowlane zimne (wykonanie fundamentów, zbrojenie, zalanie fundamentów pierwszych z sześciu kwater). Pogoda sprzyja nam i mamy nadzieję, że słoneczna jesień będzie długa. Planowane zakończenie robót wyznaczone zostało na 30 listopada 2014 r. Uroczyste otwarcie lapidarium planowane jest na początku grudnia 2014.

Od kliku tygodni Stowarzyszenie intensywnie zabiega o środki finansowe na prefinansowanie budowy lapidarium macew (środki w ramach Umowy Małe Projekty uruchomione zostają przez Urząd Marszałkowski po zrealizowaniu zaplanowanych działań czyli po zakończeniu budowy lapidarium). Zebranie funduszy na sfinansowanie całości zaplanowanych prac to obecnie najważniejsze zadanie Stowarzyszenia. Chcemy bardzo serdecznie podziękować wszystkim Firmom, instytucjom i osobom prywatnym, które dokonały wpłat i darowizn lub udzieliły pomocy rzeczowej, nieodpłatnej pracy na cel budowy lapidarium. W szczególności podziękować chcemy firmie Amica S.A Wronki i jej Prezesowi Panu Jackowi Rutkowskiemu oraz Panu Wimowi Spruit z Holandii za niezwykłą hojność i wyróżnienie naszego Stowarzyszenia.

Lista Darczyńców:
Amica S.A. Wronki
Gmina Wyznaniowa Żydowska w Szczecinie
Przedsiębiorstwo Komunalne Sp. z o.o. we Wronkach
Miejskie Zrzeszenie Handlu i Usług
Międzynarodowe Towarzystwo Korczakowskie w Izraelu
Przedsiębiorstwo Stare Miasto Lech Krzyżaniak
P.P.H.U. Tekopak Zbigniew Krzyżaniak
SPOŁEM Powszechna Spółdzielnia Spożywców
Spomasz Wronki Grupa SFPI
Transport Ciężarowy Wykopy Ziemne i Nawierzchniowe Paweł Chytry
Ksiądz Kanonik Marian Binek
Piotr Frank
Stanisław Grynhoff
Krystyna Jarzyna
Wanda Kaczmarek
Poseł Stanisław Kalemba
Henryk Kaniewski
Józef Kasior
Alicja Kobus
Sarah Krein (Izrael)
Katarzyna Kubiś
Daniel Kwaśniewski
Bolesław Mielcarek
Anna i Grzegorz Misiewiczowie
Shor Eli Or Nehomi ( Izrael)
Stefan Nowak
Arkadiusz Nowak
Ryszard Nowak
Ks. Kanonik Paweł Pawlicki
Małgorzata Pojasek
Stefan Thomas Puchalski (Szwajcaria)
Eligiusz Ratajczak
Teresa Ratajczak
Antoni Spychała
Felicja Stróżyńska
Wim Spruit (Holandia)
Michel i Sophie Treitel (Niemcy)
Błażej Urban
Józef Waszyński

W dniu 30 września 2014 r. uruchomiony został projekt autorstwa Pana Łukasza Majchrzaka na portalu PolakPotrafi, mający na celu pozyskania funduszy na prefinansowanie budowy lapidarium macew we Wronkach.
Cel projektu Zbudujmy razem lapidarium we Wronkach to zebranie kwoty 3 tyś zł. Mamy nadzieję, że przez 40 dni trwania projektu uda się nam zebrać całą założona kwotę, gdyż jest to warunkiem wypłaty zebranych funduszy.
Prosimy Was o rozsyłanie adresu projektu do znajomych, przyjaciół. Mamy nadzieję, że z Waszą pomocą film o powstającym lapidarium dotrze do wielu osób.

Istotnym elementem projektu budowy lapidarium jest współpraca z lokalnymi organizacjami np.: Radą Mieszkańców Osiedla Zamość.
Projekt budowy lapidarium dla wronieckich macew został zaaprobowany także przez Wielkopolskiego Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków Panią mgr Jolantę Goszczyńską, która w swojej opinii podkreśliła konieczność ochrony pozostałości kamieni nagrobnych przed degradacją.
Idea budowy lapidarium zyskała poparcie Naczelnego Rabina Polski Pana Michaela Schudricha oraz poznańskiej filii Związku Gmin Wyznaniowych Żydowskich RP.
Niezwykle ważnym faktem dla Stowarzyszenia jest przyjęcie patronatu nad projektem budowy lapidarium we Wronkach przez Ks. Arcybiskupa Stanisława Gądeckiego, który jest inicjatorem "Dnia Judaizmu" w Kościele katolickim w Polsce.
W imieniu Zarządu Stowarzyszenia "Lapidarium żydowskie we Wronkach"

Danuta Nowak
Piotr Pojasek

cytat: "List pasterski Episkopatu Polski na uroczystość Objawienia Pańskiego - Dialog warunkiem Pokoju", z dnia 28 listopada 2002 roku.