Jak będzie wyglądać lapidarium we Wronkach?

"(...) Pamiętajmy o pomnikach przeszłości, które dziś są naszym wspólnym dziedzictwem – o rozrzuconych po Polsce zaniedbanych cmentarzach żydowskich, rosyjskich, ukraińskich, niemieckich i innych, o opuszczonych synagogach i cerkwiach. Nie pozwólmy zniknąć z powierzchni ziemi tym znakom życia i wiary".*

W ciągu ostatnich kilku lat na terenie gminy Wronki odnowiono dawne cmentarze: ewangelickie w Chojnie, Popowie i Wartosławiu, żydowski w Wartosławiu i choleryczny w Nowej Wsi. Mieszkańcy naszej gminy z troską i zrozumieniem pochylili się nad dawnymi miejscami pochówku współmieszkańców innych wyznań. Praca i zaangażowanie osób prywatnych, organizacji oraz firm w poszczególne projekty-cmentarze zaowocowały miejscami, które na nowo wpisały się w kulturową przestrzeń naszej gminy. Nieistniejące cmentarze żydowskie to ostatnie z miejsc we Wronkach o którym powinniśmy przypomnieć i pamiętać.

Historia wronieckich Żydów sięga roku 1507. Przez ponad cztery wieki społeczność żydowska wpisywała się w historię naszego miasta - wiemy gdzie mieszkali, jak żyli, czym się zajmowali i jakimi byli sąsiadami. Kres wspólnej historii przyniósł październik 1939 roku, gdy okupanci hitlerowscy zmusili wronieckich Żydów do opuszczenia miasta. Dalszym krokiem niemieckich okupantów była likwidacja dwóch istniejących we Wronkach cmentarzy żydowskich. Kamienie nagrobne zostały pocięte i wykorzystane do budowy chodnika (zbudowano z nich krawężniki) na ul. Szkolnej w Nowej Wsi k. Wronek.

W roku 2009 i 2011 roku, podczas prac remontowych wydobyto z ziemi ponad 900 części żydowskich kamieni nagrobnych (macew). Macewy z wronieckich żydowskich cmentarzy są jednym z największych zbiorów tego typu w Polsce. W kwietniu i maju 2013 roku w ramach zajęć resocjalizacyjnych grupa 8 skazanych z Zakładu Karnego we Wronkach oczyściła i w większości skompletowała pocięte tablice nagrobne. Dzięki współpracy z Uniwersytetem A. Mickiewicza Katedrą Studiów Azjatyckich, podczas dwudniowych warsztatów-praktyk studenckich, macewy zostały zinwentaryzowane i skatalogowane; została także wykonana pełna dokumentacja fotograficzna. Obecnie trwają prace nad tłumaczeniami napisów z języka hebrajskiego na język polski. 25 czerwca 2013 roku powołane zostało Stowarzyszenia „Lapidarium Żydowskie we Wronkach”, którego celem jest stworzenie lapidarium, czyli miejsca złożenia macew. Lapidarium w swym założeniu ma być ekspozycją kamieni nagrobnym o charakterze muzealno-edukacyjnym wpisaną w naturalne otoczenie dawnego cmentarza żydowskiego na wronieckim Zamościu. 15 stycznia 2014 roku pomiędzy Gminą Wronki, a Stowarzyszeniem została podpisana umowa użyczenia części działki nr 2950 przy ul. Zacisze na osiedlu Zamość z przeznaczeniem na budowę lapidarium macew.

W celu pozyskania funduszy na budowę lapidarium Stowarzyszenie „Lapidarium Żydowskie we Wronkach” złożyło wniosek o pomoc finansową na operacje z zakresu Małych Projektów w ramach działania „Wdrażanie lokalnych strategii rozwoju” objętego Programem Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007-2013 z udziałem środków Europejskiego Funduszu Rolnego na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich. Wnioskowany projekt obejmował budowę ekspozycji macew z obeliskiem i tablicami informacyjnymi bez ogrodzenia terenu. Przedłożona dokumentacja pozwoliła na zakwalifikowanie projektu do otrzymania dotacji w wysokości 50 tys. zł. Stowarzyszenie otrzymało także pomoc ze strony Rady Miasta i Gminy Wronki, która podjęła decyzję o sfinansowaniu dokumentacji budowlanej lapidarium.

Ogromnie cieszy nas poparcie dla projektu Rady Mieszkańców Osiedla Zamość zadeklarowane na spotkaniu z Zarządem Stowarzyszenia w dniu 28 marca 2014 roku. Niezwykle ważnym faktem dla nas jest przyjęcie patronatu nad projektem budowy lapidarium we Wronkach przez ks. Arcybiskupa Stanisława Gądeckiego, który jest inicjatorem "Dnia Judaizmu" w Kościele katolickim w Polsce.

Budowa lapidarium macew jest przejawem konsekwentnego realizowania działań na rzecz upamiętnienia wielokulturowego dziedzictwa Ziemi Wronieckiej. W imieniu Zarządu Stowarzyszenia „Lapidarium Żydowskie we Wronkach” dziękujemy wszystkim osobom zaangażowanym w nasz projekt. Osoby, które pragną wspomóc finansowo projekt budowy lapidarium mogą dokonywać wpłat - darowizn na konto Stowarzyszenia "Lapidarium Żydowskie we Wronkach" w Banku Spółdzielczym we Wronkach nr konta: 53 8961 0002 0000 0000 3274 0001. Dziękujemy za pomoc i wsparcie.

W imieniu Zarządu Stowarzyszenia "Lapidarium żydowskie we Wronkach"
Danuta Nowak i Piotr Pojasek

Kontakt: [email protected]
Znajdź nas na Facebooku: Lapidarium-Wronki

*cytat: "List pasterski Episkopatu Polski na uroczystość Objawienia Pańskiego - Dialog warunkiem Pokoju", z dnia 28 listopada 2002 roku