Nasza Loteria NaM - pasek na kartach artykułów

Wronki. Blisko 7 lat temu uroczyście otwarto lapidarium

Otwarcie lapidarium we Wronkach
Otwarcie lapidarium we Wronkach Paulina Śliwa
14 grudnia 2014 roku był dniem wieńczącym ogrom pracy wielu zaangażowanych osób, aby macewy upamiętniające dawnych mieszkańców Wronek wyznania mojżeszowego, zyskały godne miejsce we współczesnej przestrzeni miasta. To właśnie tego dnia lapidarium we Wronkach zostało uroczyście otwarte

Otwarcie lapidarium we Wronkach

Macewy wydobyto z krawężników na początku kwietnia 2011 roku, przy okazji prac budowlano–remontowych na ul. Szkolnej w Nowej Wsi. W 2014 roku spoczęły w miejscu szczególnym - przy tzw. "Żydowskiej Górze". Tutaj do II wojny światowej znajdował się jeden z wronieckich kirkutów. Po 70. latach wróciło w to miejsce ok. 900 fragmentów macew. Dzięki pomocy wielu firm, organizacji, instytucji, zbudowano lapidarium, aby pamięć o wielokulturowym dziedzictwie miasta trwała.

Na uroczystość, która zorganizowana została przez Stowarzyszenie „Lapidarium Żydowskie we Wronkach”, przybyło wielu gości, m.in. ówczesna Ambasador Izraela w Polsce Anna Azari, przedstawiciele organizacji żydowskich z przewodniczącą Poznańskiego Oddziału Związku Gmin Wyznaniowych Żydowskich w Polsce Alicją Kobus na czele, mieszkańcy Wronek.

Koniec budowy lapidarium we Wronkach

Koniec budowy lapidarium we Wronkach [FOTO]

Odmówiono kadisz...

Tablicę pamiątkową na obelisku odsłonili Wiesław Michalak – członek zarządu Stowarzyszenia “Lapidarium...”, Michał Kaszkowiak z firmy Panderoza, realizującej budowę lapidarium oraz Piotr Szkudlarek, wolontariusz pracujący przy budowie.

Warto nadmienić, że autorką projektu tablicy na obelisku i tablicy informacyjnej jest Katarzyna Sobańska, a napis na tablicy wykonany jest w 3 językach: polskim, hebrajskim i angielskim. Słowa kadiszu w języku hebrajskim wybrzmiały dzięki przedstawicielowi gminy żydowskiej w Poznaniu. W języku polskim modlitwę tę odmówił Prezes Stowarzyszenia “Lapidarium...” Bogusław Hegeduess.

Padło wiele ważnych i potrzebnych w tym miejscu słów. Wiceprezes Stowarzyszenia Piotr Pojasek odczytał przesłanie od naczelnego rabina Polski Michaela Schudricha, który wyraził uznanie i podziękowanie za upamiętnienie żydowskiej społeczności Wronek. Schudrich zaznaczył też, że nowe lapidarium jest nie tylko najwyższą formą hołdu i szacunku dla zmarłych, ale także inspiracją do dalszego działania oraz wyrazem postawy godnej naśladowania.

Podziękowania w formie pamiątkowych dyplomów wręczono także wolontariuszom z Zakładu Karnego.

Szamotuły. O niesłusznie zapomnianej historii. Oznakowano cm...

Znów są mieszkańcami wronieckiej ziemi

Głos zabrał wiceburmistrz Robert Dorna, który, jak zaznaczył, z upoważnienia burmistrza koordynował działania z tworzeniem lapidarium we Wronkach. Zastępca burmistrza mówił o tym, że wyjątkowość uroczystego otwarcia lapidarium podkreśla fakt, że przeszłość znów łączy się we Wronkach z teraźniejszością.

Padały daty: 1507 (powstaje gmina żydowska i istnieje do1939), 1841 (społeczność żydowska we Wronkach liczy ok. 800 osób, co stanowi 40% mieszkańców Wronek. Istnieją 2 cmentarze - na Placu Wolności i na Zamościu, a w związku z tym, że od 1805 r. nie ma stałego mostu, powstaje 3 żydowski cmentarz ), w końcu 1939 i 1940, kiedy społeczność żydowska zostaje zmuszona do opuszczenia Wronek, Niemcy rozpoczynają dewastację cmentarzy żydowskich i rozbierają synagogę wroniecką.

– Witam Państwa dzisiaj. Spotykamy się tu i wtedy – w 2011, kiedy wydobyte zostają macewy. Spotykamy się tu i wtedy – 19 lutego 2013 r., kiedy w ratuszu mam zaszczyt prowadzić spotkanie dotyczące właściwego wyeksponowania macew żydowskich. Na tym spotkaniu są Alicja Kobus, Piotr Pojasek , Daniel Kwaśniewski, Rafał Siwiński i inni. Mamy zapewnienie od dyrektora Zakładu Karnego Marcelego Sauermanna, że w akcję włączy się ZK w ramach programu oraz zapewnienie, że studenci hebraistyki z Wydziału Neofilologii w Poznaniu dokonają odczytania i skatalogowania macew. Witam we Wronkach 14 grudnia 2014, w mieście które dziś jest jeszcze lepsze i piękniejsze. Lepsze, bo dzisiaj oddajemy hołd części swojej historii; piękniejsze, bo tutaj do zbiorowej świadomości wprowadzamy tych, którzy byli, a od dzisiaj znów są mieszkańcami wronieckiej ziemi – mówił w trakcie uroczystości 14 grudnia 2014 roku Robert Dorna.

Pocztówki pochodzą z publikacji "Widoki Powiatu Szamotulskiego na starych pocztówkach 1898 - 1945"

Wronki na starych pocztówkach. Jak bardzo zmieniło się miast...

Niech się darzy temu miastu i mieszkańcom

Ówczesna Ambasador Izraela Anna Azari dziękowała twórcom lapidarium za to, że historia żydowska stała się również ich historią.

– W mojej pracy mam okazję zobaczyć to, co w Polsce najlepsze i uważam, że także dzisiaj we Wronkach widzę to, co w Polsce jest najlepsze. – zaznaczała Azari.

Przewodnicząca Związku Gmin Wyznaniowych Żydowskich mówiła z kolei o "cudzie na polskiej, wronieckiej ziemi”.

– Niech się darzy mieszkańcom, niech się darzy temu miastu. – życzyła Kobus.

Podziękowania

O tym, jak wiele osób zaangażowało się w budowę, świadczyć może ilość podziękowań. W kinie, podczas II części uroczystości, dyplomy za zaangażowanie i sprawne przeprowadzenie prac budowlanych otrzymali: właściciel firmy Panderoza Rafał Siwiński oraz pracownicy: Joanna Skóra, Ireneusz Kmioch, Andrzej Kaczmarek, Michał Kaszkowiak, Paweł Szmyt, a także Teresa Siwińska i Daniel Kwaśniewski za to, że przez czas trwania budowy zapewniali posiłki dla wolontariuszy.

Wyróżniono też osoby, bez których realizacja projektu byłaby - jak zaznaczała prowadząca uroczystość Danuta Nowak - jeżeli nie niemożliwa, to bardzo trudna. Podziękowania skierowano do Felicji Grzegorzewskiej, Karoliny Bloch, Hanny Kukawki - Walczak, Ireny Wojciechowskiej, Jerzego Serwaty, Henryka Kaniewskiego, Rafała Zimnego, Rafała Kwaśnego i Michała Poniewskiego.

Ówczesna Wiceprezes LGD Puszcza Notecka I. Wojciechowska dodawała, że czuje dumę z możliwości otwarcia kolejnego projektu dofinansowanego przez UE.

– Doświadczenie Państwa jako organizacji pozarządowej jest istotne. W realizacji, w napisaniu projektu, dużo pomogła p. Daria Wajdeman-Waszyńska. Projekt przynosi chlubę stowarzyszeniu i jest szczególny. Mówi o historii, a to bardzo ważne dla Wronek. – zaznaczała Wojciechowska.

Wronki. Niedziela pod znakiem futbolu. Miasto świętowało 100...

Piotr Pojasek przedstawił zarys historii wronieckich żydów oraz przebieg prac przy budowie lapidarium.

– Głównym celem naszego stowarzyszenia było doprowadzenia do godnego zagospodarowania odzyskanych macew. Dzięki pośrednictwu LGD Puszcza Notecka, stowarzyszenie dostało dofinansowanie z Urzędu Marszałkowskiego w Poznaniu w wys. 50 tys. zł. W październiku br. rozpoczęły się prace na działce przy ul. Zacisze, którą na cel budowy lapidarium użyczyła stowarzyszeniu gmina Wronki. W budowie, oprócz pracowników firmy Panderoza, brali udział również wolontariusze z ZK we Wronkach. W listopadzie macewy zostały przewiezione na os. Zamość i złożone w 6 murowanych kwaterach. Do ostatnich prac na terenie lapidarium należało utwardzenie przestrzeni między kwaterami, plantowanie terenu, montaż tablicy pamiątkowej i tablicy informacyjnej. Lapidarium, według projektu R.Siwińskiego, wpisało się w pejzaż wronieckiego os. Zamość. - mówił Pojasek, dodając, że macewy, po 70. latach, w symboliczny sposób wróciły na swoje miejsce.

Zastępca Burmistrza zwrócił jeszcze uwagę na to, że budowa nie zakończyłaby się sukcesem, gdyby nie Stowarzyszenie Lapidarium Żydowskie we Wronkach.

– Dzieło nie powstałoby bez osobistego uporu i zaangażowania Piotra Pojaska, Rafała Siwińskiego, Daniela Kwaśniewskiego, Bogusława Hegeduessa i wszystkich innych osób, o których usłyszeliśmy dzisiaj, ale które nie dałyby z siebie tak wiele, gdyby tej inspiracji nie było. – mówił Dorna.

W trakcie otwarcia lapidarium usłyszeć można było też wiersze Jerzego Grupińskiego (Na wronieckie lapidarium, Wiersz żydowski) w wykonaniu Szymona Szeląga. Uroczystość zakończył koncert zespołu Hagada.

Podziękowania kierowane są do wolontariuszy, którzy pomagali przy organizacji niedzielnej uroczystości: Małgorzaty Ćwiertni, Kamili Henschke i Bartłomieja Saguły.

Podziękowania dla firm, instytucji, osób, które przyczyniły się do budowy lapidarium:

Amica S.A. Wronki, Burmistrz Miasta i Gminy Wronki, Gmina Wyznaniowa Żydowska w Szczecinie, Miejskie Zrzeszenie Handlu i Usług we Wronkach, Międzynarodowe Towarzystwo Korczakowskie w Izraelu, MPR Projekt Poznań, Przedsiębiorstwo Komunalne Sp. z o.o. we Wronkach, Przedsiębiorstwo Stare Miasto Lech Krzyżaniak, P.P.H.U. Tekopak Zbigniew Krzyżaniak, Rafex Wronki sp.j. Rafał Kwaśny, SPOŁEM Powszechna Spółdzielnia Spożywców we Wronkach, Spomasz Wronki Grupa SFPI, Spółdzielnia Usług Rolniczych Wronki z siedzibą w Ćmachowie, Starostwo Powiatowe w Szamotułach, Stowarzyszenie Żydowski Instytut Historyczny, Transport Ciężarowy Wykopy Ziemne Paweł Chytry, Trol InterMedia Sp. z o.o, Zakład Karny we Wronkach.

Zeev Bahat (Izrael), Grażyna i Krzysztof Bielawscy, Ks. Kan. Marian Binek, Karolina Bloch, Zeev Cynamon (Izrael), Magdalena Ciesielska, Piotr Frank, Tomasz Fryczyński, Ryszard Gomułkiewicz, Hanna Grzesiak, Stanisław Grynhoff, Włodzimierz Jankowski, Krystyna Jarzyna, Daniel Kaczmarek, Wanda Kaczmarek, Stanisław Kalemba, Henryk Kaniewski, Agnieszka Kopycińska (Izrael), Józef Kasior, Alicja Kobus, Dawid Krysztofowicz, Jarosław Krzyżaniak, Szymon Krzyżaniak, Katarzyna Kubiś, Daniel Kwaśniewski, Marcin Kwaśny, Leszek Kwiatkowski,
Mira Ledowski (Izrael), Helena Lotan (Izrael), Jacek Majchrzak, Bolesław Mielcarek, Anna i Grzegorz Misiewiczowie, Krystian Nawrot, Shor Eli Or Nehomi (Izrael), Stefan Nowak, Arkadiusz Nowak, Ryszard Nowak, Wojciech Odrobny, Krystyna Pawlaczyk, Ks. Kan. Paweł Pawlicki, Wanda Pierzchlewicz, Małgorzata Pojasek, Stefan Thomas Puchalski (Szwajcaria), Eligiusz Ratajczak, Teresa Ratajczak, Ofra Riesenfeld, Jerzy Serwata, Teresa Siwińska, Lucyna Solarska, Wim Spruit (Holandia), Antoni Spychała, Felicja Stróżyńska, Karolina Stróżyńska-Matuszewska, Piotr Stryszowski, Danuta Szczypiorska, Piotr Szkudlarek, Adrian Szymański, Michel i Sophie Treitel (Niemcy), Błażej Urban, Maciej Walusz, Jarosław Wancel, Józef Waszyński, Anat Zajdman (Izrael), Orit Zehavi (Izrael).

Chcesz wiedzieć więcej? W Muzeum Ziemi Wronieckiej dostępne są foldery wydane na okoliczność otwarcia lapidarium (rozdawane nieodpłatnie). Zapraszamy też na stronę lapidarium-wronki.pl oraz profil na FB.

emisja bez ograniczeń wiekowych
Wideo

Krokusy w Tatrach. W tym roku bardzo szybko

Dołącz do nas na Facebooku!

Publikujemy najciekawsze artykuły, wydarzenia i konkursy. Jesteśmy tam gdzie nasi czytelnicy!

Polub nas na Facebooku!

Kontakt z redakcją

Byłeś świadkiem ważnego zdarzenia? Widziałeś coś interesującego? Zrobiłeś ciekawe zdjęcie lub wideo?

Napisz do nas!

Polecane oferty

Materiały promocyjne partnera
Wróć na szamotuly.naszemiasto.pl Nasze Miasto