Poselski projekt przegłosowany w Sejmie. Co z wcześniejszymi emeryturami nauczycielskimi, zmianami na studiach medycznych i rolą kuratora?

W piątek (16 czerwca) Sejm uchwalił ustawę dającą prawo do emerytury na szczególnych zasadach nauczycielom, którzy podjęli pracę przed wprowadzeniem reformy emerytalnej z 1999 r. Ustawa m.in. zwiększa nadzór kuratora nad szkołami i liberalizuje przepisy dotyczące tworzenie na uczelniach kierunków lekarskich. Za uchwaleniem ustawy głosowało 236 posłów, 39 było przeciw, 178 wstrzymało się od głosu. Teraz projekt trafi do Senatu.

W czwartek (15 czerwca) odbyło się drugie czytanie poselskiego projektu projektu ustawy przygotowanej przez posłów PiS o zmianie ustawy – Karta Nauczyciela, ustawy o instytutach badawczych, ustawy – Prawo oświatowe oraz niektórych innych ustaw.

– Przedstawiony projekt ustawy jest w wielu wypadkach odpowiedzią na postulaty zgłaszane przez środowiska oświatowe, akademickie czy samorządowe – podkreślił Tomasz Zieliński (PiS). Wskazał, że projekt zapewnia prawo do emerytury na szczególnych zasadach nauczycielom, którzy podjęli pracę przed wprowadzeniem reformy emerytalnej z 1999 r. Doprecyzowuje – jak mówił – zasady oceny pracy nauczyciela, rozszerza katalog uprawnionych do nauczycielskich świadczeń kompensacyjnych, a także daje kuratorom skuteczny nadzór nad szkołami niepublicznymi.

Zieliński dodał, że w projekt przedłuża na lata 2024 i 2025 r. przepisy dotyczące finansowania zadań z zakresu oświaty i wychowania dla uczniów z Ukrainy. Wskazał, że projekt ułatwi uczelniom otwieranie kierunków lekarskich i lekarsko-dentystycznych, zwiększy dostęp studentom do stypendiów socjalnych oraz rozszerzy krąg osób, które będą mogły wnioskować o certyfikat znajomości języka polskiego, jako obcego – bez egzaminu.

Posłowie klubów KO, Lewicy, KP-PSL oraz kół Konfederacji, Polski 2050 i Wolnościowców podkreślali, że projekt zmienia zapisy aż 15 ustaw. Uwagi krytyczne ze strony opozycji skierowane były w stronę zasad przyznawania nauczycielom wcześniejszych emerytur, rozszerzenia uprawnień nadzorczych kuratorów oraz zmiany przepisów dotyczących warunków umożliwiających uczelniom ubieganie się o pozwolenie na utworzenie studiów na kierunkach lekarskim lub lekarsko-dentystycznym.

Kolejne posiedzenie Komisji Nauki, Edukacji i Młodzieży, na którym rozpatrzone będą zgłoszone poprawki zostało zaplanowane na 16 maja o godz. 12.30.

Pierwsze czytanie projektu odbyło się w środę, 14 czerwca. Główne założenia ustawy zaprezentował Tomasz Zieliński (PiS).

Projekt dotyczy zarówno zmian w systemie szkolnictwa wyższego, jak i edukacji, instytutów naukowych czy emerytur nauczycielskich. Nowe przepisy mają realizować m.in. zapowiedzi ministra edukacji Przemysława Czarnka dotyczące tzw. emerytur stażowych dla nauczycieli. Wiceminister edukacji i nauki Dariusz Piontkowski pozytywnie ocenił zmiany proponowane w zakresie oświaty.

Posłanki opozycji, m.in. Katarzyna Lubnauer (KO) i Kinga Gajewska (KO) zwracały uwagę na to, że projekt jest bardzo obszerny, obejmuje aż 15 ustaw dotyczących różnych, niezwiązanych ze sobą zagadnień, dlatego powinien być procedowany jako kilka oddzielnych projektów rządowych. Poza tym – jak mówiły – nie został poddany konsultacjom ze stroną społeczną. W czasie głosowania przepadł wniosek Gajewskiej o wysłuchanie publiczne projektu. Posłowie opozycji wnioskowali również o przerwę i zwołanie wspólnej komisji z Komisją Samorządu Terytorialnego i Polityki Regionalnej z uwagi na obszerną materię projektu. Ten wniosek również przepadł w głosowaniu.

Emocje w czasie obrad komisji wzbudziły zwłaszcza przepisy dotyczące emerytur nauczycielskich.

Joanna Borowiak (PiS) podkreśliła, że nowelą przywrócone zostanie prawo nauczycieli do wcześniejszych emerytur, które – jak mówiła – odebrano podczas rządów PO. Wiceprezes Związku Nauczycielstwa Polskiego Krzysztof Baszczyński, odnosząc się do słów Borowiak, skorygował, że prawo to odebrał rząd AWS (w czasie reformy emerytalnej w 1999 r.), a nie PO. Chodzi tutaj o prawo do przejścia na wcześniejszą emeryturę po 30 latach pracy.

ZNP postuluje o przywrócenie nauczycielom prawa do przejścia na emeryturę bez względu na wiek, na podstawie art. 88. Jednak – w ocenie Baszczyńskiego – projekt poselski nie przywraca tego prawa.

– To jest zupełnie inne rozwiązanie (obecnie procedowane przez Sejm – PAP), które spowoduje, iż nauczyciel, który pójdzie na tego typu emeryturę, może mieć wysokość świadczenia poniżej minimalnego świadczenia, ponieważ jest to typowo kapitałowe rozwiązanie – powiedział wiceprezes ZNP.

Sporo emocji wzbudziły także zmiany w zakresie studiów medycznych. W projekcie zaproponowano zliberalizowanie przepisów odnoszących się do umożliwienia ubiegania się o pozwolenie na utworzenie studiów na kierunkach lekarskim lub lekarsko-dentystycznym przez uczelnie, które nie spełniały warunków poddania się ewaluacji jakości działalności naukowej. Katarzyna Lubnauer (KO) oceniła, że podstawą kształcenia jest klinika, a część uczelni, które będą mogły otworzyć studia na kierunkach lekarskich – ich nie ma, co ma się negatywnie odbić na jakości studiów.

Zbigniew Dolata (PiS) zapewnił, że zwiększenie dostępności studiów medycznych nie będzie wiązać się z ich niższym poziomem.

– Mamy ogromny deficyt lekarzy. Za rządów Platformy nie robiono z tym absolutnie nic – ocenił.

Wiceminister edukacji i nauki Wojciech Murdzek uzasadniał również potrzebę licznych zmian w ustawie o Instytutach Badawczych, która została uchwalona w 2010 r. Podkreślał, że jest to efekt oczekiwań ze strony instytutów i nadzorujących ich resortów.

W czasie środowych prac komisji przyjęto szereg poprawek, m.in.:

• doprecyzowanie zasad ustalania podstawy i wysokości projektowanej wcześniejszej emerytury dla nauczycieli;
• rozszerzenia kręgu osób, które będą mogły wnioskować o wydanie certyfikatu znajomości języka polskiego bez konieczności zdania egzaminu;
• zmienienie nazwy Akademii Ignatianum w Krakowie na Uniwersytet Ignatianum w Krakowie (od 1.09.23).

Krystyna Szumilas (PO) pytała, czy złożona poprawka przyczyni się do jej podwyższenia. Wiceminister Piontkowski stwierdził, że wysokość tej emerytury będzie ustalana indywidualnie, w zależności od przypadku.

Odrzucone zostały wszystkie poprawki zgłaszane przez opozycję, m.in.:

• wykreślenie tych zapisów noweli, które nie dotyczyły Karty Nauczyciela, m.in. instytutów badawczych czy Sieci Badawczej Łukasiewicz (poprawka zgłoszona przez Michała Gramatykę z Polska 2050);
• usunięcie zapisu zmierzającego do zwiększenia nadzoru kuratora nad szkołami i placówkami niepublicznymi (poprawka zgłoszona przez Kingę Gajewską z KO);

Posłanka KO oceniła, że zapis ten znajdował się w zawetowanej przez prezydenta Andrzeja Dudę tzw. ustawy Lex Czarnek. Zgodnie z nimi organ sprawujący nadzór pedagogiczny będzie mógł polecić osobie prowadzącej niepubliczną szkołę lub placówkę niezwłoczne umożliwienie wykonania czynności z zakresu nadzoru pedagogicznego w szkole lub placówce; wykonywanie tych czynności powinno rozpocząć się nie później, niż w terminie 7 dni od dnia otrzymania polecenia.

Określono też wyraźnie termin usunięcia uchybień, w razie ich stwierdzenia przez organ nadzoru. Obecnie szkoła, placówka lub organ je prowadzący będą miały na to nie więcej niż 30 dni. W przypadku braku reakcji na zamiar przeprowadzenia kontroli, jak i zignorowanie jej zaleceń, na podstawie projektowanych przepisów, szkoła niepubliczna lub placówka może zostać wykreślona z ewidencji.

Zgodnie z harmonogramem drugie czytanie projektu zaplanowane zostało na czwartek wieczorem.